Często osoby, które wraz z innymi dziedziczą spadek po dalszych krewnych i z różnych względów nie są tym zainteresowane, zastanawiają się czy możliwe jest zrzeczenie się spadku na rzecz innego spadkobiercy. W polskim prawie cywilnym nie istnieje instytucja „zrzeczenia się spadku na rzecz innego spadkobiercy”, ale możliwe są inne rozwiązania prawne pozwalające na osiągnięcie podobnego efektu.
Zrzeczenie się dziedziczenia – umowa jeszcze za życia spadkodawcy
Na podstawie art. 1048 Kodeksu cywilnego spadkobierca może jeszcze za życia spadkodawcy zawrzeć z nim umowę o zrzeczenie się dziedziczenia. Taka umowa wymaga formy aktu notarialnego. Wskutek jej zawarcia osoba, która mogłaby zostać powołana do spadku, przestaje być spadkobiercą. Umowa ta może obejmować także zstępnych zrzekającego się, jeśli strony tak postanowią.
Odrzucenie spadku po śmierci spadkodawcy
Po otwarciu spadku (czyli po śmierci spadkodawcy) spadkobierca może odrzucić spadek. Jest to jednostronna czynność prawna, polegająca na oświadczeniu przed notariuszem lub sądem, że dana osoba nie chce przyjąć spadku. Warto zaznaczyć, że w przypadku odrzucenia spadku spadkobierca jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. W praktyce oznacza to, że jego udział spadkowy przechodzi na kolejnych spadkobierców ustawowych, zgodnie z regułami dziedziczenia.
Zbycie udziału spadkowego
Jeśli spadkobierca przyjął spadek, może go później przekazać innemu spadkobiercy (lub osobie trzeciej) poprzez zbycie udziału w spadku. Na podstawie art. 1051 Kodeksu cywilnego spadkobierca może przenieść swój udział na inną osobę w drodze umowy – wymaga to zachowania formy aktu notarialnego. W ten sposób można skutecznie przekazać swoją część spadku innemu spadkobiercy.
Umowa działu spadku
Kolejną możliwością jest umowny dział spadku, który może obejmować ustalenia dotyczące tego, komu przypadnie określony składnik majątku. Spadkobierca może zatem podczas działu spadku zrzekać się swoich praw do określonych przedmiotów na rzecz innego spadkobiercy.
Sądowy dział spadku
Jeżeli spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia co do podziału spadku, mogą wystąpić do sądu z wnioskiem o sądowy dział spadku. Jest to formalne postępowanie, w którym sąd dokonuje podziału majątku pomiędzy spadkobierców. Sąd może orzec o podziale fizycznym rzeczy, przyznaniu ich jednemu ze spadkobierców z obowiązkiem spłaty pozostałych lub o sprzedaży spadku i podziale uzyskanej kwoty. Sądowy dział spadku może obejmować zarówno podział całości spadku, jak i jego części.
Podsumowanie
W polskim prawie nie ma możliwości prostego „zrzeczenia się spadku na rzecz innego spadkobiercy” po śmierci spadkodawcy. Istnieją jednak inne rozwiązania, które pozwalają osiągnąć podobny efekt, takie jak:
- umowa o zrzeczenie się dziedziczenia (zawarta przed śmiercią spadkodawcy),
- odrzucenie spadku, które powoduje przejście udziału na dalszych spadkobierców,
- zbycie udziału w spadku poprzez umowę notarialną,
- umowny dział spadku pozwalający na rozdysponowanie składnikami majątku,
- sądowy dział spadku w przypadku braku porozumienia między spadkobiercami.
Każde z powyższych rozwiązań niesie za sobą określone skutki prawne. Kancelaria Radcy Prawnego Bartosz Michalski ma bogate doświadczenie w tego typu sprawach i może doradzić najkorzystniejsze rozwiązanie. Wsparcie profesjonalnego pełnomocnika pozwala uniknąć błędów proceduralnych i zapewnia optymalne rozstrzygnięcie sprawy. Pomoc prawnika może być nieoceniona zwłaszcza w przypadku skomplikowanych sporów między spadkobiercami lub w sytuacji, gdy spadek obejmuje znaczny majątek.
